Rekomendacje autora - zestawienie i krótkie omówienia książek posiadających szczególne walory edukacyjne i wychowawcze, przeznaczonych dla dzieci w wieku przedszkolnym. Niektóre ze wskazanych tytułów zostaną zakupione i przekazane nieodpłatnie placówkom uczestniczącym w programie Mazowieckie Małe Przedszkola.

1. Zofia Beszczyńska, Bajki o rzeczach i nierzeczach, wyd. Czarny Kot

Tom Zofii Beszczyńskiej składa się z krótkich, nowoczesnych baśni poetyckich, znakomicie nadających się do realizacji literackich działań w przedszkolach. Podjęciu zabaw z dziećmi sprzyja krótka forma: poszczególne baśnie można przeczytać dzieciom w ciągu 5-7 minut, powtórzyć, poprosić dzieci o przedstawienie zdarzeń i odegranie ich w formie króciutkich scenek. Można w nich wykorzystywać przedmioty codziennego użytku. Zbiorek baśni Beszczyńskiej jest inspirujący, pozwala bowiem na swobodną kreację twórczą dziecka, z wykorzystaniem elementów teatralnych. Fakt, że opowieści łączą się z codziennymi dziecięcymi doświadczeniami i przedmiotami z otoczenia dziecka, ma jeszcze jedną ważną konsekwencję: książka wprowadza dziecko w świat codzienny, bliski, dostępny poznaniu. Baśń splata się z rzeczywistością, zupełnie jak w wyobraźni dziecka.

Piękne ilustracje Agnieszki Żelewskiej doskonale podkreślają charakter książki, wprowadzają też dzieci w świat współczesnego myślenia o książkach.

2. Zofia Beszczyńska, Z górki na pazurki, wyd. Media Rodzina

Nastrojowy liryzm i refleksyjność przeplatają się w wierszach z subtelnym humorem. Wiersze te mają różny charakter, są jednak konsekwentnie utrzymane w poetyce właściwej liryce współczesnej. Wprowadzają więc dziecko w świat literatury XXI w., jej obrazowania, rytmiki (bardzo nieregularnej, „nieuporządkowanej"), jej lirycznego żartu, opartego na innych właściwościach niż w poezji Tuwima, Brzechwy, Chotomskiej, Wawiłow czy Kulmowej, by odwołać się do klasycznego, stale obecnego w lekturach dzieciństwa zestawu. Jest to humor w pełnym tego słowa znaczeniu liryczny, a więc intelektualno-wrażeniowo-nastrojowy.

Mistrzowskie ilustracje Pawła Pawlaka, bardzo dynamiczne, odważne w zestawieniach kolorów i plam, doskonale podkreślają charakter wierszy, ich nastrój i wymowę. Znakomita szkoła wrażliwości estetycznej dziecka.

3. Wanda Chotomska, Nasze ptaki, wyd. Literatura

Wiersze o ptakach, nasycone dużymi walorami poznawczymi. Książkę wzbogaca płyta CD z nagranymi głosami ptaków, o których opowiada poetka. Tomik odpowiada na dziecięcą potrzebę obcowania z tym, co zwyczajne, codzienne, co znajduje się w najbliższej okolicy. Pozwala dostrzec bogactwo przyrody i rozwija ciekawość świata. Forma wierszy jest bardzo prosta i przystępna, a ich nastrój - radosny i pogodny. Utwory te mogą być punktem wyjścia do zabaw w grupie (np. odgadywanie śpiewu ptaków - najpierw z płyty, potem z natury), a szczególnie zabaw plastycznych.

4. Neil Gaiman, Wilki w ścianach, wyd. MAG

Książka, pięknie wydana i znakomicie napisana, wzbudziła w Polsce kontrowersje i wywołała dyskusję na temat lęku w książkach dla dzieci. Ta książka naprawdę straszy. Nie ma nic bardziej błogiego i oczyszczającego niż katartyczny strach w pobliżu wychowawczyni, która uśmiechem opromienia każdą lękową sytuację, w gronie rówieśników, których obecność jest szczególną rękojmią bezpieczeństwa. Wspólne słuchanie opowieści i oglądanie obrazków niesie ważne doświadczenie: dziecko przekonuje się, że nie jest osamotnione w swoim lęku, że podobne stany emocjonalne przeżywają koleżanki i koledzy, że jest to doznanie codzienne i zwyczajne. Lektura książki może być punktem wyjścia do rozmowy z dziećmi o ich lękach, a następnie zabaw polegających na śmiesznym narysowaniu tego, czego dzieci się boją. Naturalnymi sojusznikami tego typu działań mogą być rodzice lub opiekunowie. Jeśli dziecko nie przeżyje strachu zastępczego, będzie podatne na lęki, które zawsze mu zagrażają, nie zazna bezpieczeństwa.

Dodatkowo straszą znakomite ilustracje Dave McKeana.

5. Emily Horn, Przepraszam, czy jesteś czarownicą?, wyd. Muchomor

Bohaterem książeczki jest mały czarny kot, nielubiany z powodu pecha, który rzekomo przynosi. Kot, który wyczytał w encyklopedii, że czarownice lubią właśnie czarne koty, wyrusza więc w świat w poszukiwaniu czarownicy. Książka świetnie napisana, dynamiczna, pełna radości i pogody, ciepła i optymizmu, którym skutecznie „zaraża". Z całą pewnością będzie ulubioną lekturą dzieci. Jej walory literackie współbrzmią z terapeutycznymi: podobnie jak Brzydkie kaczątko Andersena, książka pozwala zneutralizować poczucie odosobnienia, odmienności, niższej wartości w oczach bliskich.

Znakomite, piękne i nastrojowe ilustracje Pawła Pawlaka.

6. Janosh, Ach, jak cudowna jest Panama i inne tomy cyklu, wyd. Znak

Po prostu piękne i błogie, o przyjaźni i małej ojczyźnie, o szczęściu, którego się szuka na krańcach świata, a znaleźć je można albo obok siebie, albo nigdzie. Fabuła zabawna, bardzo prosty język, wiele ciepła i serdeczności, znakomite ilustracje autora. Cykl Janosha od wielu lat jest uznawany za kanoniczny w kulturze europejskiej. Obecny w księgarniach, bibliotekach dziecięcych i przedszkolach, w Polsce zyskał dużą sławę, ale wciąż mało jest promowany, stąd i jego zbyt rzadka obecność na listach książek czytanych dzieciom w przedszkolach.

7. Roksana Jędrzejewska-Wróbel, Sznurkowa historia, wyd. Nasza Księgarnia

Nie wiadomo, co jest piękniejsze: ilustracje Agnieszki Żelewskiej czy sam przepełniony poetyckością, subtelnie nastrojowy tekst. Książka opowiada o sznurku, którym mała dziewczynka owinęła paczkę dla dziadka. Sznurek wraz z innymi „zbędnymi szpargałami" ożywa. Skupione i refleksyjne, bardzo ciepłe. Przeczytana dzieciom opowieść może być punktem wyjścia do rozmów, zabaw, a przede wszystkim twórczej aktywności dziecka: snucia opowieści o „rzeczach powszednich", przygotowywania rysunków, szukania rekwizytów do zabawy w przedszkolny teatrzyk itd.

8. Anna Onichimowska, Zasypianki na każdy dzień miesiąca, wyd. Literatura

Krótkie opowiadania, przeznaczone przede wszystkim do czytania przed snem, wyciszające, kameralne, pełne ciepła. Ich literacka i edytorska forma jest znakomita. Opowieści doskonale nadają się do wykorzystania w pracy przedszkola, niekoniecznie w formie literackiej usypianki, także jako spokojne, wyciszone opowiadania, które można czytać przy różnych okazjach, nawet gdy do pory snu jest daleko.

9. Joanna Papuzińska, Śpiące wierszyki, wyd. Ezop

Współczesne kołysanki, w których poetka wykorzystała motywy od dawna obecne w tradycji gatunku. Autorka zachowała także charakterystyczną warstwę brzmieniową, nadającą wierszom śpiewność, wyczuwalną przy głośnej lekturze. Próba odnowienia gatunku, niegdyś rozpowszechnionego, dziś bardzo rzadko uprawianego, wypadła świetnie. Kołysanki Joanny Papuzińskiej łączą liryzm z subtelnym humorem, dzięki czemu wiesze mogą być bardzo bliskie dzieciom. Znakomicie nadają się do przyswojenia pamięciowego.

10. Gianni Rodari, Interesy Pana Kota, wyd. Muchomor

Autor, klasyk włoskiej literatury dziecięcej, jest laureatem Medalu im. Andersena (zwanego potocznie „Małym Noblem"). Polski przekład Jarosława Mikołajewskiego wpisany na Listę Honorową im. Andersena. Ilustracje Joanny Kołyszko znakomite jak tekst i przekład. Większych rekomendacji nie ma. Książka opowiada historię o kocie, który postanowił wzbogacić się na handlu myszami w puszkach, przy czym do współpracy zaprasza same myszy... Dowcipne i lekkie. Podobnie zresztą jak Historyjki o Alicji, która ciągle wpadała w kłopoty (też Rodari, też Muchomor).

11. Wojciech Widłak, Pan Kuleczka, wyd. Media Rodzina

Krótkie formy: miniaturowe opowiadania o tytułowym bohaterze i trójce jego podopiecznych (kaczka Katastrofa, pies Pypeć i mucha Bzyk-Bzyk). Bohater wymyśla zabawy dla wszystkich i dba, żeby nie było nudno. Znakomite, pełne humoru ilustracje Elżbiety Wasiuczyńskiej. Książka nadaje się do głośnego czytania dzieciom, składa się bowiem z krótkich opowiadań, pełnych dynamizmu, fantazji i przede wszystkim znakomitego humoru. Wykorzystywana przez aktorów do promowania postaw czytelniczych dzieci (zabawa polega na przerwaniu toku opowieści w pewnym miejscu, zadaniem dzieci jest dopowiedzenie najbliższego słowa występującego w tekście).

12. Seria „Ossolinki", wyd. Ossolineum

Dotychczas ukazały się dwa tomiki: Królowa Śniegu Andersena oraz tomik baśni braci Grimm (zawiera Czerwonego Kapturka, Jasia i Małgosię, Stoliczku, nakryj się!, Kopciuszka, Panią Zimę); w przygotowaniu Opowieść o Sindbadzie Żeglarzu oraz Kwiat paproci i Z chłopa król. Każdy tomik, niewielki objętościowo, zawiera oryginalne teksty baśni. To ważne w czasach, gdy pirackie przeróbki i streszczenia wypierają ze świadomości dzieci utwory oryginalne. Seria pomyślana jako popularny cykl utworów kanonicznych, które powinny trafić do każdego dziecka, zatem również do każdego przedszkola. Żaden z prezentowanych tu utworów nie wymaga rekomendacji, są to opowieści, bez których rozumienie kultury europejskiej jest po prostu niemożliwe. Dobrze by było, gdyby dziecko kontakt z baśniami rozpoczęło od znajomości motywów klasycznych w oryginalnym brzmieniu, dopiero potem poznawało modne dziś, niekiedy bardzo interesujące „wariacje" na ich temat.

Do góry   Wstecz